Polskie pieśni religijne śpiewane w XIX w. (i wcześniej) przeciw zarazie i za jej bytności zachowały się wśród społeczności katolickich w tradycyjnych, ludowych wariantach. Przekazywano je z pokolenia na pokolenie wraz ze wspomnieniem czasów, w których były ludziom potrzebne, i z myślą o czasach, gdy będą potrzebne znowu.
Wydawnictwo zawiera takie właśnie utwory, zapisane od najstarszych mieszkańców Podkarpacia, Małopolski i Lubelszczyzny podczas badań terenowych prowadzonych przez Bartosza Gałązkę w latach 1998–2018. Pieśni zostały ożywione w pamiętnym roku 2020 przez wykonawców związanych ze Stowarzyszeniem „Muzyka Dawna w Jarosławiu” i Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej.
Recenzja dra hab. Piotra Grochowskiego, prof. UMK.
Utwory, które znalazły się na towarzyszącej wydawnictwu płycie, pochodzą z repertuaru lokalnego, to znaczy, że zostały zaśpiewane dokładnie tak, jak wykonywano je przed laty w poszczególnych miejscowościach. (…) Każdy ośrodek miał odrębne zwyczaje muzyczne, które przejawiały się również w melodiach śpiewów nabożnych. Ta różnorodność jest jednym z ostatnich ocalałych przejawów autentycznej polskiej kultury tradycyjnej. – Bartosz Gałązka
Podstawę do rozważań stanowią szkice, które w całości przeczytać można poniżej (z przyczyn wydawniczych w broszurze zawarto ich skrócone wersje):
I. O pieśniach „za bytności zarazy” – Bartosz Gałązka;
II. O śpiewach na czas zarazy w drukach ulotnych – Natalia i Piotr Wawrzkiewicz;
Kontekst funkcjonowania pieśni komentuje także o. Wojciech Gołaski OP w artykule O śpiewie nabożnym („Teofil” 2 (22) 2005), z którego cytaty stanowią podstawę do rozważań dla szkicu III.
Prapremiera programu Za bytności zarazy… Suplikanci miała miejsce w Jarosławiu 28 sierpnia 2020 r. podczas XXVIII Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni”. Ponadto prezentacje koncertowe odbyły się w Rydlówce – Muzeum Krakowa oraz Muzeum Kamienicy Orsettich w Jarosławiu. Rejestracje dostępne są na kanale YouTube prowadzonym przez Stowarzyszenie.
Liczymy, że to wydawnictwo stanowić będzie nie tylko cenne ogniwo w łańcuchu przekazu tradycji, ale również świadectwo trudnego czasu, w jakim zostało zrealizowane.
Spis utworów:
- Serdeczna Matko, opiekunko ludzi (trad.)
melodia z Jaślisk (woj. podkarpackie, pow. krośnieński), z przekazu Julii Wrońskiej, ur. 1917 w Jaśliskach - Święty Boże, Święty Mocny (I) (trad.)
słowa: J. Nikodemowicz, W. Lewkowicz, Śpiewniczek kościelny […], Przemyśl 1934, melodia z parafii Krościenko Wyżne (woj. podkarpackie, pow. krośnieński), z przekazu Marii Pelczar, ur. 1926 w Krościenku Wyżnym - Wariacje na temat pieśni Chwalmy niewysławiony Sakrament wystawiony (trad., Michał Daleszczyk)
- Chwalmy niewysławiony Sakrament wystawiony (trad.)
słowa: P. Folwarski, Śpiewnik. Qui cantat bis orat, Kraków 1802, melodia z parafii Niewodna (woj. podkarpackie, pow. strzyżowski), z przekazu Józefy Skwierz, ur. 1929 w Szufnarowej (woj. podkarpackie, pow. strzyżowski) - Chorujesz ciężko na duszy i ciele (trad.)
słowa: Zbiór pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, Pelplin 1886, melodia z parafii Futoma (woj. podkarpackie, pow. rzeszowski), z przekazu Anieli Wielgos, ur. 1918 w Futomie - Wielki Boże! Patrząc z góry (trad.)
słowa i melodia z parafii Niwiska (woj. podkarpackie, pow. kolbuszowski), z przekazu Marii Cudeckiej, ur. 1939 w Niwiskach - Rochu Święty, chorych ludzi osobliwszy patronie (trad.)
słowa: M.M. Mioduszewski, Dodatek III do śpiewnika kościelnego, Kraków 1850, melodia z parafii Józefów (woj. lubelskie, pow. biłgorajski), z przekazu Marianny Mielniczek, ur. 1936 w Hamerni (woj. lubelskie, pow. biłgorajski) - Boże Ojcze, światem władnący (trad.)
słowa: Pieśni nabożne na święta uroczyste […], Kraków 1627; Zbiór pieśni nabożnych katolickich do ubytku kościelnego i domowego, Pelplin 1886, melodia z parafii Wielopole Skrzyńskie (woj. podkarpackie, pow. ropczycko-sędziszowski), z przekazu Józefa Klofasa, ur. 1933 w Wielopolu Skrzyńskim - Zdrowaś, Maryja, Boga Rodzico (trad.)
słowa: Zbiór pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, Pelplin 1886, melodia z parafii Niewodna (woj. podkarpackie, pow. strzyżowski), z przekazu Klaudii Zagórskiej, ur. 1925 w Szufnarowej i Zygmunta Zagórskiego, ur. 1928 w Szufnarowej (woj. podkarpackie, pow. strzyżowski) - Święty Boże, Święty Mocny (II) (trad.)
słowa: J. Siedlecki, Śpiewnik kościelny […], Kraków 1928, melodia z parafii Sromowce Niżne (woj. małopolskie, pow. nowotarski), z przekazu Antoniny Regiec, ur. 1930 w Sromowcach Niżnych, i Józefa Regieca, ur. 1928 w Sromowcach Niżnych - Przezacna księżna, dziewica, Rozalija pustelnica (trad.)
słowa: Kancyjonał pieśni nabożnych […], Kraków 1721, melodia z parafii Wielopole Skrzyńskie (woj. podkarpackie, pow. ropczycko-sędziszowski), z przekazu Emilii Kruczek, ur. 1929 w Wielopolu Skrzyńskim - Sebastyjanie, męczenniku święty (trad.)
słowa: Zbiór pieśni nabożnych katolickich do ubytku kościelnego i domowego, Pelplin 1886, melodia z parafii Wielopole Skrzyńskie (woj. podkarpackie, pow. ropczycko-sędziszowski), z przekazu Teresy Gabor, ur. 1939 w Szufnarowej (woj. podkarpackie, pow. strzyżowski) - Toccata na motywach pieśni Sebastianie, męczenniku święty (trad., Michał Daleszczyk)
- Pobożni ludzie, w głos Pana chwalcie (trad.)
słowa: M.M. Mioduszewski, Dodatek do śpiewnika kościelnego z melodyjami, Kraków 1842, melodia z parafii Wielopole Skrzyńskie (woj. podkarpackie, pow. ropczycko-sędziszowski), z przekazu Czesławy Wawrzonek, ur. 1922 w Nawsiu,
i Tadeusza Wawrzonka, ur. 1926 w Nawsiu (woj. podkarpackie, pow. ropczycko-sędziszowski) - O pełna litości Matko łaskawości (trad.)
słowa: M.M. Mioduszewski, Dodatek do śpiewnika kościelnego z melodyjami, Kraków 1842, melodia z parafii Wielopole Skrzyńskie (woj. podkarpackie, pow. ropczycko-sędziszowski), z przekazu Marii Ciołkosz, ur. 1940 w Wielopolu Skrzyńskim - Improwizacja na temat pieśni O pełna litości Matko łaskawości (trad., Paweł Iwan)
- Kochany Bogu Święty Mikołaju (trad.)
słowa: Zbiór pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, Pelplin 1886, melodia z parafii Brzeziny (woj. podkarpackie, pow. ropczycko-sędziszowski), z przekazu Mieczysławy Gąsior, ur. 1925 w Brzezinach - O Sebastianie, święty męczenniku (trad.)
słowa: Pieśni nabożne […], Kraków 1627; z ludowych rękopisów, melodia z parafii Tarnowiec (woj. podkarpackie, pow jasielski), z nagrania śpiewu zbiorowego w kościele parafialnym - Święty Boże, Święty Mocny (III) (trad.)
słowa i melodia z parafii Rogi (woj. podkarpackie, pow. krośnieński), z przekazu Stanisławy Rysz, ur. 1935 w Rogach - Niech Jezus Chrystus będzie pochwalony (trad.)
słowa: Zbiór pieśni nabożnych katolickich do ubytku kościelnego i domowego, Pelplin 1886, melodia z parafii Tarnogród (woj. lubelskie, pow. biłgorajski), z przekazu Anieli Abramek, ur. 1929 w Korchowie (woj. lubelskie, pow. biłgorajski) - Improwizacja na temat pieśni Niech Jezus Chrystus będzie pochwalony (trad., Witold Broda)
Wykonawcy:
śpiew: Agnieszka Bernacka, Magdalena Gładysiewicz, Katarzyna Głos, Paweł Iwan,
Dorota Kaplita, Piotr Kaplita, Katarzyna Stachurska, Aleksandra Śnieżek,
Natalia Wawrzkiewicz (solo: 8), Piotr Wawrzkiewicz
oraz: Józef Kędziora (12), Kamila Górniak (6), Nikola Górniak (6),
Wiktoria Pieniążek (6), Natalia Powroźnik (6)
skrzypce: Magdalena Mazur (1), Witold Broda (21)
organy: Michał Daleszczyk (3, 4, 9, 13)
lira korbowa: Stanisław Nogaj (5, 11, 18), Piotr Wawrzkiewicz (5, 8, 11, 18)
cymbały: Paweł Iwan (16)
koncepcja wydawnictwa, wybór i opracowanie repertuaru: Bartosz Gałązka
Projekt „Odrodzenie tradycyjnych śpiewów religijnych w parafiach Archidiecezji Przemyskiej” został objęty Patronatem Honorowym Arcybiskupa Metropolity Przemyskiego Adama Szala.
Dofinansowano ze środków otrzymanych od Marszałka Województwa Podkarpackiego.
Partner projektu