Lata 2023-2024 poświęcone były w Polsce upamiętnieniu 160 rocznicy wybuchu i trwania powstania styczniowego.
Korzystając z programu prowadzonego przez Biuro „Niepodległa”, Stowarzyszenie Muzyka Dawna w Jarosławiu przeprowadziło projekt „Ballada o złotym oddziale – pieśni powstania styczniowego”.
Poświęcony był on odkrywaniu i popularyzacji niezwykłego i zupełnie nieznanego repertuaru pieśni powstania styczniowego, zachowanych w tradycji Podkarpacia, a więc terenów wchodzących w skład ziem nazywanych w czasie powstania Galicją Wschodnią.
Pieśni odnalazł znawca śpiewu tradycyjnego Bartosz Gałązka. Odnaleziony i wydobyty na światło dzienne repertuar stał się „medium”, poprzez które upamiętnione zostało powstanie i jego bohaterowie z zaakcentowaniem regionalnej specyfiki doświadczeń związanych z powstaniem, które skierowane było przeciwko Rosji, a same walki powstańcze toczyły się w zaborze rosyjskim.
Zachowany repertuar to kilkadziesiąt pieśni odzwierciedlających w wymiarze tekstowym różne wątki związane z historią powstania. Począwszy od wymiaru politycznego (np. prośby o zgodę pomiędzy ludami tworzącymi dawną Rzeczpospolitą czy napięcie pomiędzy Czerwonymi i Białymi), a skończywszy na osobistych doświadczeniach związanych z nadzieją na odzyskanie niepodległości, radości z wygranych potyczek, czy wreszcie smutku związanego ze śmiercią ludzi i upadkiem powstania.
Nie są to typowe pieśni patriotyczne. W warstwie muzycznej jest to bardzo różnorodny materiał zawierający ciekawe warianty dawnych tańców (polek, tramli, mazurków, okółek), jak i pieśni nabożnych (w tym kolęd – powstanie wybuchło w okresie bożonarodzeniowym) czy ballad.
W ramach projektu odbył się cykl warsztatów i koncerty w Jarosławiu, Przemyślu, Rzeszowie, Krośnie, Kolbuszowej, Krakowie, Lublinie i Łodzi. Koncerty wykonała związana ze Stowarzyszeniem C.K. Kapela, która podjęła się muzycznego opracowania zebranych Bartosza Gałązkę utworów.
Przygotowano również dostępny dla wszystkich plik pdf z melodycznymi i słownymi transkrypcjami pieśni. Pobrać go można TUTAJ.
Tytuł projektu „Ballada o Złotym Oddziale” odnosił się do postaci Leona Czechowskiego – spoczywającego na jarosławskim Starym Cmentarzu dowódcy oddziału powstańczego, który wyszedł z tych terenów do walk powstańczych. Oddział ten nazwany został właśnie Złotym. Tytuł ten koresponduje z tematyką pieśni, które jako całość składają się w liryczną, fabularną opowieść o losach powstańców z tych terenów, nawiązując jednocześnie do kończącego się wraz z powstaniem okresu romantyzmu.
Działania dofinansowano ze środków Biura „Niepodległa” w ramach Programu Dotacyjnego „Powstanie Styczniowe 1863-1864”.