Przemyskie 2014 – zakończenie projektu

31 października 2014 r. zakończyła się główna część zadania, realizowanego przez Stowarzyszenie „Muzyka Dawna w Jarosławiu” przy współpracy z Instytutem Muzyki i Tańca w Warszawie w ramach promesy „Kolberg 2014”, ogłoszonej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z okazji Roku Kolberga. Zadanie pod tytułem „Przemyskie 2014 – Lud. Jego pieśni, muzyka i tańce, mowa, podania” obejmowało dokumentację tradycji (w szczególności szeroko rozumianego repertuaru słowno-muzycznego lokalnych społeczności) obszaru Pogranicza polsko-ukraińskiego; dokumentacja zaś stała się punktem wyjścia do działań popularyzatorskich i edukacyjnych oraz wsparciem dla transmisji międzypokoleniowej części zebranego repertuaru.

Zdefiniowane dla potrzeb projektu i wynikające z jego założeń merytorycznych określenie „Przemyskie” jest umownym synonimem podkarpackiej (i częściowo ukraińskiej) części Pogranicza polsko-ruskiego jako regionu etnograficznego – przestrzeni dziewiętnastowiecznych badań Oskara Kolberga, przestrzeni wielowiekowego przenikania się kultur Wschodu i Zachodu, z dochowaną do dziś w świadomości zbiorowej pamięcią o tym współistnieniu, potwierdzoną w cechach repertuaru, wreszcie: przestrzeni wykazującej wyraźne, wspólne cechy językowe i muzyczne w repertuarze sięgającym genezą czasu owego współistnienia. Dlatego właśnie badania, obok Jarosławskiego, Przemyskiego, Lubaczowskiego, częściowo Sanockiego, Dynowskiego i Leżajskiego, objęły także wschodnią część Przeworskiego (repertuar tego ośrodka, mimo dominujących wpływów Rzeszowskich, wykazuje silne związki z Pograniczem w interesującym nas zakresie).

W trakcie trwających dziesięć miesięcy badań, przeprowadziliśmy w 150 miejscowościach 220 wywiadów terenowych – przede wszystkim z najstarszymi mieszkańcami obszaru, pamiętającymi dawne zwyczaje i pieśni, ale także z młodszymi nosicielami wątków – tekstowych i muzycznych – tzw. żywej tradycji. W ramach tych wywiadów nagranych zostało ponad 4000 utworów, reprezentujących głównie polski (oraz polsko-ruski i powierzchownie spolonizowany ruski) folklor słowno-muzyczny: kolędy bożonarodzeniowe i noworoczne–życzące (dla gospodarzy, panien i kawalerów), oracje bożonarodzeniowe, noworoczne i wielkanocne, haiłki, śpiewy religijne kościelne i pozakościelne, w tym żałobne, pieśni dziadowskie, w tym pochodzące z tzw. folkloru miejskiego, obrzędowe śpiewy weselne i żniwne, przyśpiewki weselne, prymicyjne i dożynkowe, zabawy dziecięce, pieśni powszechne, w tym ballady, piosenki rekruckie, partyzanckie etc. Zebraliśmy również cenne opisy zwyczajów i obrzędów, legendy, podania, modlitewki, historie życia, anegdoty i inne. Dokumentowaliśmy również przebieg nabożeństw pozaliturgicznych, w tym pozakościelnych, oraz innych zwyczajów (Gorzkie żale, Droga krzyżowa, nabożeństwa majowe w kościele i poza nim, nabożeństwa żałobne w kościele i poza nim, procesje w oktawie Bożego Ciała i na Dni Krzyżowe, wesela, prymicje i in.) Obszerna partia zgromadzonego materiału (w części wynikającej z założeń programowych zadania) została już stranskrybowana pod względem językowym (z uwzględnieniem cech języka mówionego obszaru badań) i muzycznym.

Każda zainteresowana osoba może uzyskać plik pdf z tym materiałem. W późniejszym czasie ukaże się dwutomowa publikacja książkowa.

Głównym realizatorem tej części projektu był Bartosz Gałązka, autor publikacji dokumentujących tradycje Podkarpacia, z serią książkową Kolędy Podkarpacia na czele. Prowadził on większość wyjazdów badawczych na tereny polskiego Pogranicza. Transkrybował i opracowywał całość materiału słowno-muzycznego, przygotowując komentarze w kontekście i z odniesieniami do istniejących źródeł. W ośrodku przeworskim badania prowadziła także Agnieszka Bernacka (Grupa Rekonstrukcyjna „Kresy”), w ośrodku jarosławskim – Piotr Kaplita (Stowarzyszenie „Muzyka Dawna w Jarosławiu”), stojący na czele swoich zespołów badawczych. W mniejszym zakresie badania terenowe objęły również zachodnią część Ukrainy, gdzie naszymi najważniejszymi konsultantami byli Maciej Kaziński, Taras Kompanichenko (który wraz z zespołem Chorea Kozacka przygotował również specjalny koncert) oraz Serhij Postolnikov, a badania przeprowadził Łukasz Słotwiński – członek Stowarzyszenia, absolwent Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Wydziału Historii na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. 

Na bazie działań badawczych i dokumentacyjnych zorganizowana została seria wydarzeń o charakterze popularyzatorskim i edukacyjnym. Prowadziliśmy całoroczne prace z zespołami śpiewaczymi (Wiązownica). Zorganizowane zostały warsztaty śpiewacze dla osób  zajmujących się śpiewem tradycyjnym – dla bardziej zaawansowanych (Jarosław, Przeworsk, Krosno), a także dla początkujących (Krosno). Warsztaty poprowadzili Adam Strug i Ewa Grochowska. Odbył się cykl audycji szkolnych dla uczniów i nauczycieli w liceach ogólnokształcących (Krosno, Jarosław), warsztaty śpiewu i tańca dla uczniów technikum o profilu organizacja turystyczna (Haczów), a także lekcje kolbergowskie dla dzieci (Agnieszka Bernacka – Przeworsk, Wiązownica, Krościenko Wyżne, Gnojnica. W ramach Festiwalu „Pieśń Naszych Korzeni” zorganizowana została „Noc Pieśni”. Podczas festiwalu odbył się również cykl potańcówek. Zabawy i warsztaty tańców tradycyjnych miały miejsce również w ramach Festiwalu Gnojnica/Galicja oraz niezależnie (Jarosław).

Efektem projektu, z jednej strony – badań terenowych, z drugiej – przeprowadzonych warsztatów i audycji popularyzujących owoce tych badań wśród młodzieży stała się również płyta „Wschód bliski – Pieśni z Przemyskiego”. Zawiera ona wybrane utwory, pochodzące z żywej i ginącej tradycji przebadanego regionu. Wśród nich znalazły się zarówno wykonania zarejestrowane podczas wywiadów terenowych w domach śpiewaków, jak i wykonania nagrane przez przedstawicieli różnych grup odbiorców, realizatorów zadania, uczestników warsztatów. Niektóre z pieśni utrwalono w czasie specjalnie zorganizowanych sesji nagraniowych.

 

Comments are closed.